Những lý do cần sửa Luật Đất đai 2024

Luật Đất đai 2024 đã có những tiến bộ đáng kể trong các quy định về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm đảm bảo quyền lợi tốt hơn cho người dân và tính minh bạch của quá trình. Tuy nhiên, vẫn còn một số vướng mắc tiềm ẩn và những vấn đề cần tiếp tục điều chỉnh để đảm bảo công bằng và phù hợp hơn với thực tiễn, cụ thể như sau:

1. Về định giá đất để bồi thường:

• Nguyên tắc thị trường và giá đất cụ thể: Luật Đất đai 2024 đã bỏ quy định về khung giá đất và nhấn mạnh việc định giá đất phải theo nguyên tắc thị trường. Đồng thời, giá đất cụ thể được áp dụng để tính tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Tuy nhiên, việc xác định "giá đất cụ thể" theo nguyên tắc thị trường vẫn là một thách thức lớn.

  • Tính khách quan và minh bạch: Việc xác định giá đất cụ thể đòi hỏi cơ sở dữ liệu về giá đất thị trường đầy đủ và đáng tin cậy. Nếu thông tin này không được cập nhật thường xuyên, chính xác và minh bạch, có thể dẫn đến sự thiếu tin tưởng và khiếu nại của người dân về giá bồi thường.

  • Thực trạng biến động giá đất: Giá đất trên thị trường có thể biến động rất nhanh chóng. Việc ban hành bảng giá đất hàng năm và điều chỉnh kịp thời để sát với giá thị trường là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi sự chủ động và linh hoạt rất lớn từ các địa phương.

  • Sự hài hòa lợi ích: Việc định giá đất cần đảm bảo hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người sử dụng đất và nhà đầu tư. Nếu giá bồi thường quá thấp so với giá thị trường, người dân sẽ thiệt thòi và dễ nảy sinh khiếu kiện. Ngược lại, nếu giá quá cao, sẽ ảnh hưởng đến nguồn lực thực hiện dự án và ngân sách nhà nước.

2. Về điều kiện và tiêu chí tái định cư:

• Khái niệm "điều kiện tương đương": Luật Đất đai 2024 quy định địa điểm tái định cư được ưu tiên tại khu vực gần với nơi đất bị thu hồi và không quá xa trung tâm, hoặc tại địa bàn khác có điều kiện tương đương. Tuy nhiên, khái niệm "điều kiện tương đương" vẫn còn mơ hồ, chưa có tiêu chí cụ thể để đánh giá. Điều này có thể dẫn đến việc bố trí tái định cư không thực sự đảm bảo điều kiện sống và sinh kế của người dân, gây khó khăn trong việc hòa nhập cuộc sống mới.

• Chất lượng khu tái định cư: Mặc dù Luật đã quy định việc bố trí tái định cư phải được hoàn thành trước khi có quyết định thu hồi đất, nhưng chất lượng cơ sở hạ tầng, dịch vụ xã hội tại các khu tái định cư vẫn là một vấn đề đáng quan tâm. Đôi khi, các khu tái định cư không được đầu tư đồng bộ về điện, đường, trường, trạm, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân.

• Nhu cầu và nguyện vọng của người dân: Việc bố trí tái định cư cần xem xét kỹ lưỡng nhu cầu và nguyện vọng của người dân, đặc biệt là các hộ gia đình nhiều thế hệ hoặc hộ gia đình có đất nông nghiệp bị thu hồi nhưng có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở. Mặc dù Luật đã có quy định về vấn đề này, nhưng việc triển khai trên thực tế có thể gặp khó khăn về quỹ đất, quỹ nhà.

3. Về các khoản hỗ trợ:

• Tính phù hợp của các khoản hỗ trợ: Luật Đất đai 2024 đã bổ sung thêm một số khoản hỗ trợ mới như hỗ trợ di dời vật nuôi, hỗ trợ tháo dỡ, phá dỡ, di dời đối với tài sản gắn liền với đất. Đồng thời, bỏ điều kiện phải trong độ tuổi lao động khi hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm, và bổ sung đối tượng là cá nhân thuộc đối tượng bảo trợ xã hội, đối tượng được hưởng chế độ trợ cấp xã hội hàng tháng, thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ. Tuy nhiên, mức độ và phương thức hỗ trợ cần được quy định chi tiết và linh hoạt hơn để phù hợp với từng trường hợp cụ thể, đảm bảo người dân thực sự ổn định được cuộc sống và sinh kế sau khi thu hồi đất.

• Chủ động của địa phương: Mặc dù Luật cho phép Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định biện pháp, mức hỗ trợ khác để bảo đảm có chỗ ở, ổn định đời sống, sản xuất đối với người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản cho từng dự án cụ thể, nhưng việc áp dụng này cần có hướng dẫn rõ ràng để tránh tùy tiện và đảm bảo tính công bằng giữa các địa phương.

4. Về trình tự, thủ tục thu hồi đất:

• Sự tham gia của người dân: Luật Đất đai 2024 đã tăng cường sự tham gia của người dân vào quá trình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thông qua việc tổ chức họp phổ biến, tiếp nhận ý kiến. Tuy nhiên, cơ chế giám sát và giải quyết khiếu nại cần được cụ thể hóa hơn để đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân.

• Tiến độ thực hiện dự án: Mặc dù quy định "tái định cư đi trước một bước" là một điểm tích cực, nhưng việc đảm bảo tiến độ triển khai các khu tái định cư để không làm chậm trễ các dự án đầu tư vẫn là một thách thức.

Để đảm bảo công bằng, minh bạch và phù hợp với thực tiễn, việc điều chỉnh các quy định này trong thời gian tới cần tập trung vào việc cụ thể hóa các tiêu chí, định mức; tăng cường tính minh bạch, công khai trong thông tin; và đảm bảo sự tham gia hiệu quả của người dân trong toàn bộ quá trình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.