Một số vấn đề về thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của Tòa án

Thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của Tòa án

Về thẩm quyền theo loại việc

Thẩm quyền theo loại việc bị khiếu kiện giúp xác định vụ việc xảy ra có thuộc thẩm quyền giải quyền của Tòa án theo thủ tục tố tụng hành chính hay không. Điều 30 LTTHC năm 2015 đã quy định về đối tượng xét xử vụ án hành chính.

Về thẩm quyền xét xử hành chính theo cấp và lãnh thổ

Tòa án hành chính ở nước ta được thành lập trong hệ thống TAND cấp tỉnh và TAND Cấp cao, TAND cấp huyện không tổ chức Tòa án hành chính mà có các thẩm phán chuyên trách thực hiện việc xét xử án hành chính. Tòa ám hành chính ở nước ta tổ chức theo đơn vị hành chính – lãnh thổ và trùng với cơ quan hành chính về lãnh thổ và về cấp.

Thẩm quyền này được quy định cụ thể tại Điều 31, 32 LTTHC 2015. Xét về nội dung của những quy định nêu trên thì thẩm quyền giải quyết của Tòa án cấp tỉnh kế thừa gần như toàn bộ so với LTTHC năm 2010. Theo đó TAND cấp tỉnh có thẩm quyền xét xử hành chính sơ thẩm đối với phần lớn các khiếu kiện không thuộc thẩm quyền xét xử hành chính sơ thẩm của Tòa án cấp huyện; đối với những khiếu kiện có người bị kiện ở Trung ương thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án có cùng phạm vi địa giới hành chính với người khởi kiện.

Ngoài ra, LTTHC không chỉ căn cứ vào dấu hiệu về địa giới hành chính của người khởi kiện mà còn căn cứ vào dấu hiệu về nơi ban hành quyết định hay thực hiện hành vi bị khiếu kiện để xác định phạm vi các khiếu kiện thuộc thẩm quyền xét xử hành chính sơ thẩm của mỗi Tòa án trong cùng một cấp.

Giải quyết tranh chấp về thẩm quyền

Tranh chấp giữa Tòa án với cơ quan khác (chủ thể có thẩm quyền giải quyết khiếu nại): Một người vừa đi khiếu nại vừa đi khởi kiện thì tùy theo sự lựa chọn của đương sự.

Tranh chấp giữa Tòa án với Tòa án: Nếu là 2 TAND cấp huyện khác tỉnh hoặc 2 TAND tỉnh trong phạm vi lãnh thổ thì Chánh án TAND Cấp cao giải quyết. Nếu là 2 TAND cấp tỉnh không trong cùng phạm vi lãnh thổ của TAND Cấp cao thì Chánh án TAND Tối cao giải quyết.

Một số vấn đề bất cập, vướng mắc và kiến nghị

Thứ nhất, về thẩm quyền theo loại việc: LTTHC 2015 quy định theo hướng liệt kê và loại trừ nhằm tạo điều kiện cho cá nhân, tổ chức trong việc xác định loại việc thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

So với LTTHC 2010, LTTHC 2015 có điểm mới tiến bộ là quy định rõ ràng hơn và bổ sung thêm trường hợp loại trừ về “áp dụng biện pháp xử lý hành chính, xử lý hành vi cản trở hoạt động tố tụng” là quy định phù hợp với thực tiễn và đảm bảo tính khách quan.

Tuy nhiên, có thể thấy việc xác định “quyết định hành chính”, “hành vi hành chính” hay “quyết định hành chính, hành vi hành chính mang tính nội bộ” trên thực tiễn vẫn rất khó khăn mặc dù LTTHC 2015 đã có quy định giải thích. Ngoài ra, việc quy định “trong hoạt động quản lý hành chính” cũng chưa rõ ràng, dẫn đến việc lúng túng và quyết định cách thức xử lý không chính xác.

Do đó, cần tiếp tục có giải thích, hướng dẫn cụ thể, rõ ràng về những vấn đề này. Đồng thời, đối với hành vi không giải quyết khiếu nại. Đây là hành vi hành chính bị kiện thuộc thẩm quyền của Tòa án. Tuy nhiên, có trường hợp người khởi kiện do đã nộp đơn khiếu nại sai thẩm quyền nên khiếu nại không được giải quyết. Trường hợp này, để giảm thiểu công việc, thời gian, chi phí, cần bổ sung quy định cho phép Tòa án hướng dẫn, giải thích cho người khởi kiện khiếu nại đúng chủ thể.

Thứ hai, về thẩm quyền theo cấp, lãnh thổ: Trước tiên, việc quy định thẩm quyền giải quyết khiếu kiện đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Uỷ ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp huyện thì không thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện mà thuộc thẩm quyền giải quyết của TAND cấp tỉnh có mặt ưu điểm trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, theo tiến trình cải cách tư pháp với chủ trương xây dựng Tòa án khu vực và mở rộng thẩm quyền cho cơ quan tư pháp cấp huyện thì quy định này lại đang gây ra những cản trở nhất định. Đó là việc tạo áp lực công việc cho Tòa án cấp tỉnh, gây khó khăn, tốn kém cho đương sự.

Do đó, cần nghiên cứu định hướng trao thẩm quyền này cho TAND cấp huyện.

Tiếp theo, LTTHC 2015 quy định quy định TAND cấp tỉnh có thể lấy một số khiếu kiện thuộc thẩm quyền xét xử hành chính sơ thẩm của TAND cấp huyện lên để giải quyết. Quy định này có thể làm tăng áp lực công việc cho Tòa án cấp tỉnh; làm giảm cơ hội xem xét lại vụ việc của Tòa án cấp trên theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm.

Như đã phân tích ở trên, vấn đề thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của Tòa án cấp huyện hiện nay đang tồn tại một số hạn chế. Để khắc phục những hạn chế này và nâng cao hiệu quả giải quyết các vụ án hành chính, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện mà theo chúng tôi cần tập trung các giải pháp cơ bản sau đây:

1- Hoàn thiện khung pháp lý:

• Sửa đổi, bổ sung Luật Tố tụng hành chính:
  • Rà soát và điều chỉnh các quy định về thẩm quyền xét xử sơ thẩm, đảm bảo tính rõ ràng, chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn.
  • Xác định rõ hơn các tiêu chí để phân định thẩm quyền giữa các cấp tòa án.
  • Bổ sung các quy định về thủ tục giải quyết các vụ án hành chính đặc biệt, phức tạp.
• Hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn:
  • Ban hành các thông tư, nghị định hướng dẫn cụ thể các quy định của Luật, giúp cho việc áp dụng pháp luật được thống nhất.
  • Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức, người dân.

2- Nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức:

• Đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên:
  • Tổ chức các lớp đào tạo về luật tố tụng hành chính, pháp luật hành chính, kỹ năng xét xử.
  • Đào tạo về công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả làm việc.
• Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp:
  • Thu hút những người có trình độ chuyên môn cao vào làm việc tại tòa án.
  • Đánh giá, phân loại cán bộ để bố trí công việc phù hợp.

3. Cải thiện cơ sở vật chất:

• Trang bị đầy đủ thiết bị:
  • Trang bị máy tính, phần mềm quản lý hồ sơ, phòng họp, thư viện pháp luật.
• Nâng cấp cơ sở hạ tầng:
  • Sửa chữa, nâng cấp các tòa nhà làm việc.

4. Rút ngắn thời gian giải quyết vụ án:

• Cải cách thủ tục tố tụng:
  • Đơn giản hóa các thủ tục, rút gọn các bước không cần thiết.
  • Áp dụng công nghệ thông tin vào việc giải quyết vụ án.
• Tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức:
  • Yêu cầu các cơ quan, tổ chức cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu trong thời hạn quy định.
  • Xử lý nghiêm các trường hợp cố tình kéo dài thời gian giải quyết vụ án.

5. Nâng cao chất lượng các bản án, quyết định:

• Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát:
  • Thành lập các tổ chuyên trách kiểm tra, giám sát hoạt động của tòa án.
  • Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật.
• Tổ chức hội nghị khoa học:
  • Tổ chức các hội nghị để trao đổi kinh nghiệm, rút ra bài học kinh nghiệm.

6. Xây dựng cơ chế phối hợp:

• Phối hợp giữa tòa án và các cơ quan liên quan:
  • Tăng cường phối hợp giữa tòa án với các cơ quan hành chính, viện kiểm sát, luật sư.
• Phối hợp với các tổ chức xã hội:
  • Tìm kiếm sự hỗ trợ của các tổ chức xã hội trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

Một số giải pháp khác:

• Tăng cường công tác giám sát của xã hội: Khuyến khích người dân tham gia giám sát hoạt động của tòa án.
• Xây dựng cơ chế khen thưởng, kỷ luật nghiêm minh: Khen thưởng những cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc, xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm.

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên đòi hỏi sự nỗ lực của toàn xã hội, đặc biệt là sự quan tâm của Nhà nước và các cơ quan chức năng. Chỉ khi đó, thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hành chính của Tòa án cấp huyện mới thực sự được hoàn thiện và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội.