Xác định nguồn gốc quyền sử dụng đất để tính tiền bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất

Luật Đất đai 2024 đã có những điều chỉnh nhất định so với các quy định trước đây về vấn đề này, nhằm đảm bảo việc bồi thường, hỗ trợ được công bằng và hợp lý hơn. Dưới đây là một số vấn đề pháp lý đáng chú ý khi xác định nguồn gốc quyền sử dụng đất để tính tiền bồi thường, hỗ trợ theo Luật Đất đai 2024:

1. Nguyên tắc xác định nguồn gốc quyền sử dụng đất:

• Tính lịch sử và liên tục: Luật Đất đai 2024 tiếp tục nhấn mạnh việc xem xét quá trình sử dụng đất từ trước đến nay để xác định nguồn gốc. Điều này bao gồm việc xem xét các giấy tờ, tài liệu liên quan đến việc giao đất, cho thuê đất, chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất qua các thời kỳ.
• Tính hợp pháp: Nguồn gốc quyền sử dụng đất phải được xác định dựa trên các căn cứ pháp lý rõ ràng, tuân thủ các quy định của pháp luật đất đai qua từng thời kỳ. Các trường hợp sử dụng đất không hợp pháp, lấn chiếm, tự chuyển đổi mục đích sử dụng đất trái phép có thể ảnh hưởng đến quyền được bồi thường hoặc mức bồi thường.
• Sự thống nhất giữa hồ sơ và thực tế: Luật Đất đai 2024 chú trọng đến việc đối chiếu giữa thông tin trong hồ sơ địa chính và tình hình sử dụng đất thực tế. Mọi sự khác biệt cần được làm rõ và giải quyết theo quy định của pháp luật.

2. Các loại giấy tờ chứng minh nguồn gốc quyền sử dụng đất:

Luật Đất đai 2024 quy định cụ thể hơn về các loại giấy tờ có giá trị pháp lý chứng minh nguồn gốc quyền sử dụng đất, bao gồm:

• Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (Sổ đỏ, Sổ hồng): Đây là giấy tờ có giá trị pháp lý cao nhất chứng minh quyền sử dụng đất hợp pháp.
• Các giấy tờ về quyền sử dụng đất được cấp trước ngày 15 tháng 10 năm 1993: Luật tiếp tục công nhận giá trị pháp lý của các loại giấy tờ này.
• Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở được cấp theo Nghị định số 60/CP ngày 05 tháng 7 năm 1994 của Chính phủ: Vẫn được xem xét là căn cứ pháp lý quan trọng.
• Các quyết định giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền qua các thời kỳ.
• Văn bản  về việc chuyển nhượng, tặng cho, thừa kế quyền sử dụng đất đã được công chứng, chứng thực theo quy định của pháp luật.  
• Bản đồ địa chính, trích lục bản đồ địa chính, trích đo địa chính qua các thời kỳ có xác nhận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
• Các giấy tờ khác theo quy định của pháp luật về đất đai qua các thời kỳ.

3. Vấn đề xác định nguồn gốc đối với đất không có giấy tờ:

Đây là một điểm phức tạp và thường phát sinh nhiều tranh chấp. Luật Đất đai 2024 tiếp tục quy định về việc xem xét nguồn gốc sử dụng đất ổn định, liên tục và không có tranh chấp để có thể xem xét bồi thường, hỗ trợ. Tuy nhiên, việc chứng minh các yếu tố này đòi hỏi người sử dụng đất phải cung cấp được các bằng chứng xác thực, ví dụ như:

• Lời khai của những người làm chứng: Những người sống lâu năm trong khu vực, các cán bộ địa phương có thể xác nhận về quá trình sử dụng đất.
• Biên lai nộp thuế đất qua các thời kỳ (nếu có).
• Các công trình, vật kiến trúc đã tồn tại trên đất từ lâu.
• Các giấy tờ hành chính khác liên quan đến việc cư trú, sinh hoạt trên đất.

Luật Đất đai 2024 có thể sẽ có những quy định cụ thể hơn về quy trình, thủ tục xác minh nguồn gốc đất trong trường hợp không có giấy tờ, nhằm đảm bảo tính minh bạch và khách quan.

4. Ảnh hưởng của nguồn gốc quyền sử dụng đất đến mức bồi thường, hỗ trợ:

• Đất có giấy tờ hợp pháp: Thông thường, người sử dụng đất hợp pháp sẽ được bồi thường theo giá đất cụ thể do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm thu hồi đất. Ngoài ra, còn có thể được hỗ trợ chi phí di chuyển, tái định cư, ổn định đời sống và sản xuất.
• Đất không có giấy tờ nhưng đủ điều kiện được bồi thường: Luật Đất đai 2024 có thể quy định về việc bồi thường hoặc hỗ trợ trong một số trường hợp đất không có giấy tờ nhưng người sử dụng đất đã sử dụng ổn định, không có tranh chấp và đáp ứng các điều kiện nhất định. Mức bồi thường, hỗ trợ trong trường hợp này có thể thấp hơn so với đất có giấy tờ hợp pháp.
• Đất lấn chiếm, sử dụng trái phép: Thông thường, người sử dụng đất trong trường hợp này sẽ không được bồi thường về đất. Tuy nhiên, có thể được xem xét hỗ trợ một phần chi phí di chuyển, tự tháo dỡ công trình (nếu có).

5. Các vấn đề pháp lý có thể phát sinh:

• Tranh chấp về nguồn gốc quyền sử dụng đất: Việc xác định nguồn gốc đất đôi khi gặp khó khăn do thiếu giấy tờ, thông tin không đầy đủ hoặc có sự mâu thuẫn giữa các tài liệu. Điều này có thể dẫn đến tranh chấp giữa người bị thu hồi đất với cơ quan nhà nước hoặc giữa những người có liên quan.
• Áp dụng pháp luật qua các thời kỳ: Việc xác định nguồn gốc đất có thể liên quan đến việc áp dụng các quy định của pháp luật đất đai ở nhiều thời kỳ khác nhau, đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về lịch sử pháp luật đất đai.
• Thủ tục hành chính phức tạp: Quy trình xác minh nguồn gốc đất, đặc biệt đối với các trường hợp không có giấy tờ, có thể phức tạp và mất nhiều thời gian.